Манай улсад Чингис нэртэй 641, Тэмүүжин нэртэй 7790 хүн бий.
Хүн ам, өрхийн мэдээллийн санд 2020 оны 11-р сарын 16-ны өдрийн 09:55 цагийн байдлаар "ЧИНГИС" гэсэн нэртэй 641, "ТЭМҮҮЖИН" гэсэн нэртэй 7,790 хүн байна.
Үндэсний статистикийн хорооны Сонирхолтой статистик дэд цэсэнд байрлах Нэрийн статистикээс шүүж үзвэл,
Чингис нэртэй:
2010 онд 17
2011 онд 30
2012 онд 40
2013 онд 29
2014 онд 21
2015 онд 30
2016 онд 25
2017 онд 15
2018 онд 29
2019 онд 15
2020 оны 11 сарын 16-ны байдлаар 13 хүн
Харин Тэмүүжин гэдэг нэртэй:
2010 онд 352
2011 нд 357
2012 онд 377
2013 онд 402
2014 онд 378
2015 онд 331
2016 онд 285
2017 онд 257
2018 онд 283
2019 онд 203
2020 оны 11 сарын 16-ны байдлаар 132 хүн бүртгэлтэй байна.
Монгол бахархлын өдөр
Их эзэн богд Чингис хаан мэндэлсний 858 жилийн ой, Монгол бахархлын өдөр буюу билгийн тооллын өвлийн тэргүүн сарын шинийн нэгний өдөр өнөөдөр тохиож байна. Энэ өдрийг 2012 оноос эхлэн бүх нийтийн амралтын өдөр болгон тэмдэглэдэг уламжлал тогтсон билээ.
Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 2012 оны нэгдүгээр сарын 9-ний 4 тоот зарлигаар, Их эзэн богд Чингис хааны мэндэлсэн огноог холбогдох ажлын багийн дүгнэлт болон ШУА-ийн саналд үндэслэн албан ёсны болгож, билгийн тооллын өвлийн тэргүүн сарын шинийн нэгэн гэж тогтоон, уг өдрийг "Монгол бахархлын өдөр" болгон тэмдэглэж байхаар болсон юм.
Төрийн дээд шагнал, тэргүүлэх зэргийн "Чингис хаан" одон
Энэ жилийн хувьд Монгол Улсад шинэ төрлийн коронавирус (COVID-19)-ийн халдвар дотоодод бүртгэгдсэнтэй холбогдуулан Бүх нийтийн бэлэн байдлын зэрэгт шилжсэн. Тиймээс эл өдөр хатуу хөл хорионы улмаас олон нийтийн ажил зохион байгуулахгүй юм. Уламжлал ёсоор Чингис хааны хөшөөнд хүндэтгэл илэрхийлж, чансаа өндөр хүчит бөхийн барилдаан болдог байв. Мөн Төрийн Их цагаан тугийг цэнгүүлж Чингис хаан одон гардуулдаг байсан юм. Гэвч Монгол Улсад дотоодод шинэ төрлийн коронавирус (COVID-19)-ийн халдварын тохиолдол бүртгэгдсэнтэй холбогдуулан Засгийн газраас ирэх сарын 1 хүртэл Бүх нийтийн бэлэн байдлын зэрэг буюу хатуу хөл хорионы дэглэмд шилжих шийдвэр гаргасан тул энэ жил Төрийн дээд шагнал, тэргүүлэх зэргийн одон "Чингис хаан" одон гардуулахгүй ажээ.
Төрийн дээд шагнал "Чингис хаан" тэргүүлэх зэргийн одонгоор улс орныхоо тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдлыг бататгах, төрт ёс, түүх соёлынхоо уламжлалыг гүнзгий судалж, хойч үедээ өвлүүлэх, тэдгээрийг дэлхий дахинд сурталчлан таниулахад хувь нэмрээ оруулсан эрхмүүдийг Ерөнхийлөгчийн зарлигаар шагнадаг уламжлал 2005 оноос тогтсон юм.
Дашрамд дурдахад, "Чингис хаан" одонг 2005 оноос хойш нийт 11 эрхэм, 1 хамтлаг хүртээд байгаа юм. Ноднин тус одонг байгууллага, хамт олонд олгож болох журам баталж, "The Hu" хамтлагийг шагнаж байв.
"Чингис хаан" одон хүртсэн иргэнд тухайн үеийн ханшаар есөн цэн алттай тэнцэх хэмжээний мөнгөн шагнал, эсвэл түүнтэй дүйцэх дурсгалын зүйл олгодог. “Чингис хаан” одонгоор шагнагдсан Монгол Улсын иргэн нь Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн гадаад улсад хийх албан ёсны айлчлалын бүрэлдэхүүнд багтах эрхтэй байдаг.
2005 оноос хойш "Чингис хаан" одон хүртсэн 11 эрхэм
Монгол Улсын анхны Ерөнхийлөгч П.Очирбат /2005 он/
Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 2005 оны зургаадугаар сарын 24-ний зарлигаар, Монгол Улсын анхны Ерөнхийлөгч П.Очирбатад анх "Чингис хаан" одонг гардуулж байв. Энэ нь Монгол Улсын хоёр дахь ерөнхийлөгч Н.Багабандийн зарлигаар, гурав дахь Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр анхны Ерөнхийлөгчид гардуулсан онцгой тохиолдол юм.
Хөгжмийн зохиолч, УГЗ, Хөдөлмөрийн баатар Б.Шарав /2006 он/
Тэрээр, 1983 онд ОХУ-ын Свердловск (одоогийн Екатеринбург) хотын Уралын хөгжмийн их сургуулийг хөгжмийн зохиолч мэргэжлээр төгсөж, амьдралынхаа бүх цаг хугацаанд ард түмний сэтгэлд хоногшсон 70 гаруй бүтээл, 300 гаруй дуу, романс туурвихын сацуу 20 орчим уран сайхны кинонд хөгжмийн найруулагч, зохиолчоор ажилласан байна. Түүний хөгжмийн урлагт оруулсан хөдөлмөрийг үнэлж 1992 онд Төрийн шагнал, 2002 онд Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн, 2006 онд Чингис хаан одон, 2019 онд Хөдөлмөрийн баатар цолоор шагнажээ.
Монгол Улсын Ерөнхий сайд асан Д.Бямбасүрэн /2009 он/
Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлигаар 2009 онд Ерөнхий сайд асан Д.Бямбасүрэнд Чингис хаан одонг хүртээжээ. Ерөнхийлөгчийн зарлигт, “Монгол Улсын тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдлыг бататган бэхжүүлэх, эх орондоо хүмүүнлэг, ардчилсан, иргэний нийгэм байгуулахад оруулсан жинтэй хувь нэмэр, түүхэн гавьяаг нь үнэлж Дашийн Бямбасүрэнг “Чингис хаан” одонгоор шагнасугай” гэсэн байна.
Төр, нийгмийн зүтгэлтэн Р.Гончигдорж /2010 он/
Монгол оронд өрнөсөн ардчилсан хувьсгалын ололт амжилтыг бататгах, анхны ардчилсан парламентыг байгуулж төлөвшүүлэхэд оруулсан хувь нэмрийг нь үнэлж улсын баяр наадмыг тохиолдуулан Монгол Улсын дөрөв дэх Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж зарлиг гаргаж, Р.Гончигдоржид 2010 онд Чингис хаан одонг хүртээсэн.
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч асан Н.Багабанди /2011 он/
Монгол түмний түүхэн сонголтыг бэхжүүлж, эрх зүйт нийгмийг бүрдүүлж, Монголын төрт ёсны түүхэн уламжлалыг сэргээн баталгаажуулахад оруулсан онцгой гавьяа зүтгэлийг нь үнэлж 2011 онд Чингис хааны одонгоор шагнажээ.
УИХ-ын гишүүн асан Д.Дэмбэрэл /2012 он/
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч асан Ц.Элбэгдорж 2012 онд Үндэсний баяр наадам, Ардын хувьсгалын 91 жилийн ойг тохиолдуулан УИХ-ын гишүүн Дамдины Дэмбэрэлд төрийн дээд шагнал, тэргүүн зэргийн одон – Чингис хааны одонг хүртээж байжээ.
Монгол Улсын Ерөнхий сайд асан Д.Содном /2013 он/
Д.Содном нь 1984 онд Ю.Цэдэнбалыг огцорсны дараа Улс төрийн Товчооны гишүүнээр сонгогдож Засгийн газрыг тэргүүлсэн. Түүний засаглалын жилүүдэд Монгол Улсын гадаад харилцааны салбарт ахиц гарч АНУ болон Европын эдийн засгийн хамтын нийгэмлэгтэй дипломат харилцаа тогтоохын сацуу өөрийн нутаг дэвсгэрээс Зөвлөлтийн цэргийн ангиудыг гаргаснаар өмнөд хөрштэй хэвийн харилцаатай болох үндэс суурь тавигджээ.
Эрдэмтэн, физикч Х.Намсрай /2014 он/
Шинжлэх ухааны салбараас хамгийн анх Чингис хааны одон хүртсэн эрхэм бол академич Х.Намсрай юм. Тэрээр, Москвагийн их сургуулийг 1968 онд дүүргэснээс хойш физик, математикийн салбарт 46 жил ажилласан юм. Түүний боловсруулсан "Ертөнцийн бүтцийг бүрдүүлэгч эгэл урт бүхий цэгэн бус онол" физикийн салбарт шинэ чиглэл гаргажээ. Ингэснээр дэлхийн физикчдийн дунд нэрд гарсан "Намсрайн онол", "Намсрайн дөхөлт" гэсэн онол, арга зүйн шинэ шийдэл, томьёоллыг бий болгосон байна. Мөн математикийн салбарт интеграл, дифференциал тоололд шинэ чиглэл гаргаж, интегралыг бодох оновчтой шийдэл, түгээмэл томьёонуудыг боловсруулжээ.
Зохиолч, яруу найрагч, СГЗ Г.Мэнд-Ооёо /2015 он/
Монгол Улсын Соёлын гавьяат зүтгэлтэн, нэрт зохиолч, яруу найрагч, Гомбожавын Мэнд-Ооёо нь Монгол Улсын Төрийн дээд шагнал, Чингис хаан одонг хүртсэн ес дэх эрхэм юм. Соёлын гавьят зүтгэлтэн, яруу найрагч Гомбожавын Мэнд-Ооёо нь 1978 онд УБДС төгссөн.
Дуурийн дуулаач МУГЖ Г.Ариунбаатар /2016 он/
Оросын нэрт хөгжмийн зохиолч М.И.Глинкийн нэрэмжит олон улсын дуурийн дуулаачдын уралдаанд түрүүлсэн Г.Ариунбаатар нь 23 насандаа Монгол Улсын Гавьяат жүжигчин цол хүртсэн билээ. Тэрбээр, өнгөрсөн зун “ВВС” телевизийн “Cardiff Singer of the World” тэмцээний финалын үеэр шүүгч Мэри Кингийн сэтгэлийг хөдөлгөн уйлуулж, олны анхаарлыг татсан нэгэн.
Хөдөлмөрийн баатар, МУГТ Н.Түвшинбаяр /2017 он/
Найдангийн Түвшинбаяр нь 2008 оны Бээжингийн зуны олимпын Жудо бөхийн төрлөөс эх орондоо олимпын наадмын анхны алтан медалийг авчирсан юм.
The HU хамтлаг
Чингис хаан одонг ноднингоос анх удаа байгууллага, хамт олонд хүртээх журам гаргасан тул ийнхүү тус хамтлагийн 11 гишүүнд олгожээ. Ингэхдээ, "Чингис хаан" одонг жаазлан хамт олонд олгоод хамтлагийн гишүүн бүрт жижиг тэмдэг гардуулсан юм.
“The Hu” хамтлагийн бүрэлдэхүүнд:
МУГЖ Б.Дашдондог – Үүсгэн байгуулагч, продюсер,
Ц.Надмидтулга – Менежер,
Брэндон Фрайзен – Менежер,
Ц.Галбадрах – Хамтлагийн ахлагч, аянга морин хуур, хархираа хөөмэй,
Г.Нямжанцан – Төмөр хуур, цуур, хөөмэй,
Б.Энхсайхан – Гал морин хуур, хөөмэй,
Н.Тэмүүлэн – Товшуур,
Г.Одбаяр – Бөмбөр,
А.Жамбалдорж – Соло гитар,
Б.Батхүү – Басс гитар,
М.Өнөмөнх – Хэнгэрэг хөгжим гэсэн 11 хүн багтдаг.
