ӨМНӨГОВЬ АЙМГИЙН ТАНИЛЦУУЛГА

 

            Өмнөговь аймаг нь 1931 онд орон нутгийн засаг захиргааны зохион байгуулалтыг өөрчлөх үед Богд хан, Цэцэрлэг мандлын аймгуудаас таслан шинээр байгуулагдсан бөгөөд эдүгээ манай аймаг нь засаг захиргааны 15 нэгжтэй. Аймгийн нутаг дэвсгэр нь говь цөлийн мужид багтах бөгөөд далайн түвшнээс дээш 1300-1600 метрийн дундаж өндөрт оршино.

            Энд Алтайн нурууны үргэлжлэл Гурвансайхан уул, Сэврэй Ноён богд, Номгон, Тост, Нэмэгт, Алтан уул, Гилбэнт зэрэг далайн түвшнээс 3000 метрийн өндөрт өргөгдсөн уул нурууд болон 100 гаруй км үргэлжилсэн Хонгорын элс, хэдэн зуун км өргөн Галба, Борзон, Зээмэг, Заг, Сүүжийн алдарт их говиуд бий.

               Ховор ба ховордож байгаа эмийн ач холбогдол бүхий 250 зүйлийн жижиг навчит, бутлаг ургамал ургадаг. Ирвэс, хулан, хар сүүлт, аргаль, янгир, шилүүс зэрэг ховордсон ан амьтантай.

Засаг захиргааны нэгж: Өмнөговь  аймаг нь 165,0 мянган хавтгай дөрвөлжин километр нутаг дэвсгэртэй, 15 сум, 59 багтай. Аймгийн төв Даланзадгад хот.

Хүн ам: Өмнөговь аймаг нь 2019 оны жилийн эцэст 69902 хүн амтай болж 2018 оны жилийн эцсийн хүн амын мэдээнээс 2.6 хувиар буюу 1788 хүнээр өслөө. Нийт хүн амын 51,1 хувь эрэгтэйчүүд, 48,9 хувийг эмэгтэйчүүд эзэлж байна. Хөдөлмөр эрхлэх насаар нь ангилвал 31,8 хувийг 0-15 насны хүүхэд, 62,0 хувийг 16-59 насны, 6,2 хувийг 60-аас дээш насны хүн ам эзэлж байна. Өрхийн тоо 21097 болж өмнөх оноос 886 өрхөөр буюу 4,1 хувиар буурсан дүнтэй байна.

Газар нутаг: Өмнөговь аймаг нь Монгол улсын хамгийн өмнөд хэсэгт оршдог бөгөөд урд талаараа БНХАУ-тай, баруун талаараа Баянхонгор, баруун хойд хэсгээр Өвөрхангай, хойд талаараа Дундговь, зүүн талаараа Дорноговь аймгуудтай тус тус хиллэн оршино.

Аймгийн төв Даланзадгад хот нь Улаанбаатар хотоос 560 км зайтай. Монгол улсын хэмжээнд хамгийн том 165,0 мянган кв.км нутаг дэвсгэртэй ба хүн амын суурьшил сийрэг  3,4 квадрат километр нутагт 1 хүн, 13,2 квадрат километр нутагт 1 өрх ноогдон хүн ам суурьшиж байна.

Хөдөө аж ахуй: 2019 онд жилийн эцсийн мал тооллогоор нийт мал 3000303 толгой болсон нь өнгөрсөн оны мөн үеэс 401.8 мянган толгойгоор өссөн үзүүлэлттэй байна. Тэмээн сүрэг 157863 толгой, адуун сүрэг 109526 толгой, үхэр сүрэг 31653 толгой, хонин сүрэг 718216 толгой, ямаан сүрэг 1983045 толгой тоологдсон байна. Үүнээс тэмээ 5582, хонь 17432 , адуу 12982, үхэр 4789, хонь 86804, ямаа 291706 толгойгоор тус тус өссөн байна.

Хамгийн олон малтай сумаар Номгон 302862, Ханхонгор 280532, Булган 236711, Мандал-Овоо 234072, Гурвантэс 225294 толгой мал тус тус тоолуулсан байна. Малын таван төрлөөр нь авч үзвэл тэмээгээр Ханбогд сум 31158, адуугаар Манлай сум 13633, үхрээр Ханбогд сум 5951, хониор Ханхонгор сум 81655, ямаагаар Номгон сум 235936 толгойгоор тус тус тэргүүлж байна. Ханбогд сум нь тэмээн сүргээрээ аймагтаа болон улсад тэргүүлж байна.

Газар тариалангийн салбарт 253,1 га талбайд тариалалт хийсний 71,1 га талбайд төмс, 145,9 га талбайд хүнсний ногоо, 36,1 га талбайд тэжээлийн ургамал тариалснаас 571,6 тонн төмс, 1050,2 тонн хүнсний ногоо, 229,7 тонн тэжээлийн ургамал хураажээ.

Боловсрол: Аймгийн хэмжээгээр 2019-2020 оны хичээлийн жилд ерөнхий боловсролын төрийн хэвшлийн 22 сургууль үйл ажиллагаа явуулж байгаа бөгөөд 476 бүлэгт өдрийн ангийн 13413 сурагчид хамрагдан суралцаж байна.Энэ хичээлийн жилд аймгийн хэмжээнд 20 дотуур байранд 958 хүүхэд амьдарч байгаагийн 56.2 хувийг эмэгтэй сурагчид эзэлж байна.Төрийн хэвшлийн ерөнхий боловсролын сургуульд 692 багш ажиллаж байна. 2019-2020 оны хичээлийн жилд Политехникийн коллеж-д 542 суралцагсад суралцаж байгаагийн 30.2 хувь нь эмэгтэй суралцагчид байна. Сургуулийн өмнөх боловсрол олгох 29 төрийн өмчийн цэцэрлэгийн нийт 188 бүлэгт 5711 хүүхэд хүмүүжиж байна. Энэ хичээлийн жилд СӨБ-д 413 ажиллагчид ажиллаж байгаагийн 91 хувь нь буюу 376 үндсэн багш ажиллаж байна.

Эрүүл мэнд: Аймгийн хэмжээгээр эрүүл мэндийн байгууллага 101 ажиллаж байгаагаас улсын төсвийн эмнэлэг 24, өрхийн эмнэлэг 4, цэргийн ангийн 3 эмнэлэг, хувийн эмнэлэг 25, хувийн эмийн сан 43, эргэлтийн эмийн сан 14,эм ханган нийлүүлэх төв 4 тус тус ажиллаж байна. 2019 оны эхний 12 сарын байдлаар аймгийн хэмжээгээр 1638 эх амаржиж, 347 хүн нас барсан нь урьд оны мөн үеэс төрөлт 6.6 хувиар, нас баралт 7.4 хувиар тус тус нэмэгдсэн үзүүлэлттэй байна. Даланзадгад суманд үйл ажиллагаа явуулж буй өрхийн эмнэлгүүдийн нийт үзлэгийн 20.8 хувийг Өнө-Орших эмнэлэг, 43.6 хувийг Шим билэг өрхийн эмнэлэг, Энхийн хүслэн өрхийн эмнэлэг 35.6 хувийг тус тус эзэлж байна.

Уул уурхай: Өмнөговь аймаг  ашигт малтмалын 80 гаруй орд, 200 гаруй илрэлтэйгээс  Тавантолгой, Оюу толгой, Нарийнсухайт  стратегийн ач холбогдолтой 3 томоохон орд  газарт тогтоогдож нийт нутаг дэвсгэрийн хэмжээнд  Оюутолгой, Тавантолгой, Эрдэнэс таван толгой, Энержи ресурс, Мөнх ноён суварга, Дун юань, Олон овоот гоулд, Зөв зүг, МАК, Чинхуа-Мак-Нарийн сухайт, Саус гоби сэндс, Өсөх зоос, Терра энержи, Жавхлант орд зэрэг 14 компаниуд ашигт малтмалын олборлолтын үйл ажиллагаа явуулж байна.

Уур амьсгал: Байгаль цаг уурын хувьд эрс тэс эх газрын уур амьсгалтай, өвөлдөө -20-30 градус хүртэл хүйтэрдэг, дулааны улиралд халуун нь 30-38 градус, салхины хурд 5-15 м/сек,  заримдаа 34-45 м/сек хүрдэг.

ШИНЭ МЭДЭЭ